Internet zrewolucjonizował sposób, w jaki się komunikujemy, pracujemy i uzyskujemy dostęp do informacji. Jednak wraz z wygodą i korzyściami pojawiają się istotne zagrożenia. Jednym z najbardziej widocznych zagrożeń dla bezpieczeństwa online są obecnie botnety.
Botnet to sieć komputerów zainfekowanych złośliwym oprogramowaniem i kontrolowanych zdalnie przez cyberprzestępcę. Po zainfekowaniu komputera staje się on “zombie”, który może zostać wykorzystany do prowadzenia szeregu nielegalnych działań, takich jak wysyłanie spamu, kradzież danych osobowych i przeprowadzanie ataków DDoS. Botnety mogą składać się z tysięcy lub nawet milionów komputerów i są często wykorzystywane do przeprowadzania skoordynowanych ataków, które mogą doprowadzić do upadku całych stron internetowych lub sieci. Często są one bardzo skalowalne, co pozwala na łatwe dodawanie i usuwanie zainfekowanych urządzeń w zależności od potrzeb.
Działanie botnetów polega na infekowaniu podatnych na ataki komputerów za pomocą różnych środków, takich jak e-maile phishingowe, taktyki inżynierii społecznej lub wykorzystywanie luk w oprogramowaniu. Zainfekowane komputery łączą się z serwerem dowodzenia i kontroli (C&C), który jest kontrolowany przez cyberprzestępców. Atakujący mogą wysyłać polecenia do zainfekowanych komputerów, aby wykonywały różne zadania, takie jak rozsyłanie spamu, kradzież poufnych informacji lub przeprowadzanie ataków DDoS.
Powstanie botnetów
Botnety mają długą historię, która sięga początków Internetu. Z czasem ewoluowały i stawały się coraz bardziej wyrafinowane, stanowiąc coraz większe zagrożenie dla bezpieczeństwa w sieci.
Najwcześniejsze botnety były stosunkowo proste i wykorzystywane głównie do celów akademickich lub badawczych. Jeden z najwcześniejszych znanych botnetów został stworzony pod koniec lat 80. i wykorzystany przez badacza Marka Ludwiga do zademonstrowania podatności sieci komputerowych na zdalne sterowanie. W latach 90. botnety stały się bardziej powszechne i były wykorzystywane do różnych celów, takich jak inicjowanie kampanii spamowych czy kradzież haseł. Jednym z najbardziej niesławnych wczesnych botnetów był botnet “Phatbot” lub “Agobot”, który zainfekował dziesiątki tysięcy komputerów i był kontrolowany przez jedną osobę.
Wraz z rozpowszechnieniem się szerokopasmowego Internetu i rosnącą popularnością mediów społecznościowych, botnety stały się bardziej wyrafinowane i potężne. Obecnie botnety są często obsługiwane przez zorganizowane grupy przestępcze i hakerów sponsorowanych przez państwo, co czyni je jeszcze bardziej niebezpiecznymi. Nowoczesne botnety wykorzystują zaawansowane techniki infekowania komputerów, takie jak socjotechnika, zestawy exploitów oraz programy typu drive-by download. Stosują również szyfrowanie i inne środki bezpieczeństwa, aby uniknąć wykrycia i utrudnić ich likwidację.
W ostatnich latach botnety były odpowiedzialne za kilka poważnych ataków cybernetycznych, powodując znaczne szkody zarówno dla firm, jak i osób prywatnych. Niektóre z najbardziej godnych uwagi ataków botnetowych w ostatnich latach obejmują:
- WannaCry: W 2017 roku ransomware WannaCry zainfekował setki tysięcy komputerów na całym świecie, powodując powszechne zakłócenia i straty finansowe.
- Emotet: Emotet to botnet działający od 2014 roku, który jest odpowiedzialny za rozprzestrzenianie złośliwego oprogramowania i kradzież poufnych informacji. W 2021 roku skoordynowane działania organów ścigania doprowadziły do zdjęcia botnetu.
- TrickBot: TrickBot to botnet, który jest wykorzystywany przede wszystkim do kradzieży informacji finansowych, takich jak poświadczenia bankowe. W 2020 r. Microsoft poprowadził wspólne działania mające na celu zakłócenie infrastruktury botnetu, co doprowadziło do znacznego ograniczenia jego aktywności.
Anatomia botnetów
Aby w pełni zrozumieć sposób działania botnetów, konieczne jest zbadanie ich anatomii. Botnety składają się z kilku elementów, w tym serwerów dowodzenia i kontroli (C&C), zainfekowanych komputerów oraz złośliwego oprogramowania i wirusów.
A. Serwery dowodzenia i kontroli
Serwery dowodzenia i kontroli (C&C) stanowią szkielet botnetu. Serwery te umożliwiają atakującym kontrolowanie zainfekowanych komputerów i wydawanie poleceń do wykonania określonych zadań. Serwery C&C mogą znajdować się w dowolnym miejscu na świecie, co czyni je trudnymi do namierzenia i wyłączenia.
Aby uniknąć wykrycia, atakujący często używają wielu serwerów C&C lub często zmieniają adresy IP swoich serwerów. Mogą również stosować szyfrowanie i inne techniki w celu ukrycia swojej działalności i uniknięcia wykrycia przez organy ścigania.
B. Zainfekowane komputery
Zainfekowane komputery, znane również jako “zombie”, to podstawowe składniki botnetu. Komputery te są skompromitowane przez złośliwe oprogramowanie i są zdalnie kontrolowane przez atakującego poprzez serwer C&C. Atakujący może wykorzystać te komputery do wykonywania szerokiego zakresu szkodliwych działań, takich jak przeprowadzanie ataków DDoS, kradzież danych osobowych i finansowych czy rozprzestrzenianie szkodliwego oprogramowania.
Zainfekowane komputery są zazwyczaj narażone na atak poprzez luki w oprogramowaniu lub taktykę socjotechniczną, taką jak e-maile phishingowe. Po zainfekowaniu złośliwe oprogramowanie nawiązuje połączenie z serwerem C&C, co pozwala atakującemu na zdalne kontrolowanie komputera.
C. Złośliwe oprogramowanie i wirusy
Złośliwe oprogramowanie i wirusy to narzędzia wykorzystywane przez napastników do infekowania i kontrolowania komputerów w botnecie. Programy te są zazwyczaj zaprojektowane tak, aby uniknąć wykrycia przez oprogramowanie antywirusowe i mogą być dostosowane do wykonywania konkretnych zadań, takich jak kradzież danych lub przeprowadzanie ataków DDoS.
Niektóre z najczęstszych typów złośliwego oprogramowania wykorzystywanego w botnetach to konie trojańskie, robaki i rootkity. Programy te mogą być trudne do wykrycia i usunięcia, co czyni je potężnymi narzędziami dla cyberprzestępców.
Zastosowanie botnetów
Botnety mogą być wykorzystywane do różnych złośliwych celów, od spamu i phishingu po ataki DDoS i wydobywanie kryptowalut.
A. Spamowanie i phishing
Jednym z najbardziej rozpowszechnionych zastosowań botnetów jest spamowanie i phishing. Botnety mogą być wykorzystywane do wysyłania ogromnych ilości spamu lub do przeprowadzania ataków phishingowych, które zmuszają użytkowników do podawania poufnych informacji. Wykorzystując dużą liczbę zainfekowanych komputerów, napastnicy mogą wysyłać spam lub wiadomości phishingowe w dużych ilościach, co czyni je trudniejszymi do wykrycia i zablokowania.
B. Ataki typu DDoS (Distributed Denial of Service)
Ataki DDoS to rodzaj cyberataku, którego celem jest przeciążenie serwera lub strony internetowej ruchem, przez co stają się one niedostępne dla legalnych użytkowników. Botnety są często wykorzystywane do przeprowadzania ataków DDoS, ponieważ mogą generować znaczną ilość ruchu z dużej liczby zainfekowanych komputerów.
W ataku DDoS osoba atakująca wysyła do docelowego serwera lub strony internetowej powódź żądań, które zużywają jego zasoby i czynią go niedostępnym. Może to spowodować znaczne zakłócenia w działalności firm i organizacji, których funkcjonowanie opiera się na obecności w Internecie.
C. Wydobywanie kryptowalut
Innym zastosowaniem botnetów jest wydobywanie kryptowalut. Wydobywanie kryptowalut polega na wykorzystaniu mocy obliczeniowej do rozwiązywania złożonych problemów matematycznych, które zatwierdzają transakcje w blockchainie. Robiąc to, górnik otrzymuje ułamek kryptowaluty jako opłatę.
Botnety mogą być wykorzystywane do wydobywania kryptowalut poprzez wykorzystywanie mocy obliczeniowej zainfekowanych komputerów do wydobywania kryptowalut bez wiedzy użytkownika. Może to spowodować spowolnienie lub awarię zainfekowanego komputera, co czyni go trudnym do wykrycia.
Zapobieganie i łagodzenie skutków
Zapobieganie i łagodzenie skutków działania botnetów wymaga podejścia wielowarstwowego. Oto kilka kluczowych strategii, które mogą pomóc:
- Oprogramowanie antywirusowe i zapory sieciowe: używanie oprogramowania antywirusowego i zapór sieciowych to pierwszy krok w ochronie przed botnetami. Narzędzia te mogą pomóc w wykrywaniu i blokowaniu złośliwego oprogramowania i innego złośliwego ruchu, zanim zdoła on zainfekować sieć.
- Regularne aktualizacje oprogramowania: aktualizowanie oprogramowania jest kolejnym kluczowym krokiem w zapobieganiu infekcji botnetów. Aktualizacje oprogramowania często zawierają poprawki bezpieczeństwa, które usuwają znane luki w zabezpieczeniach, które mogą być wykorzystywane przez operatorów botnetów.
- Edukacja użytkowników: edukacja użytkowników w zakresie identyfikacji i unikania oszustw phishingowych, podejrzanych linków i załączników do wiadomości e-mail może pomóc w zapobieganiu infekcjom botnetów. Istotne jest nauczenie użytkowników, aby byli ostrożni przy otwieraniu wiadomości e-mail lub pobieraniu załączników z nieznanych źródeł.
Botnety stanowią poważne zagrożenie dla osób i organizacji, a ich wpływ rośnie w miarę jak technologia staje się coraz bardziej wszechobecna. Zapobieganie i łagodzenie wpływu botnetów wymaga proaktywnego podejścia, które obejmuje stosowanie oprogramowania antywirusowego i zapór sieciowych, regularne aktualizacje oprogramowania oraz edukację użytkowników. Kluczowe jest zachowanie czujności i podjęcie działań mających na celu ochronę siebie i swojej organizacji przed atakami botnetów.
W miarę rozwoju technologii, botnety będą prawdopodobnie jeszcze bardziej wyrafinowane i trudne do wykrycia i ograniczenia. Dlatego ważne jest, aby zachować czujność i śledzić najnowsze trendy w zakresie bezpieczeństwa cybernetycznego oraz najlepsze praktyki w celu ochrony przed botnetami i innymi rodzajami zagrożeń cybernetycznych.
Klaudia Szczepara
Marketing Specialist at Euvic
